زون بندی و تعیین اولویت مکانی فعالیت های تفرجی با استفاده از مدل ahp (مطالعه موردی: پارک جنگلی تلار شهرستان قائم شهر)

پارک های جنگلی طبیعی، اکوسیستم های پیچیده ای هستند که بهره گیری از اهداف دوگانه و همزمان حفاظت و گردشگری در این پارک ها، تنها با برقراری رابطه ای متعادل بین فعالیت های انسانی و بستر طبیعی ممکن است. ارزیابی توان اکولوژیکی، یکی از شیوه های برقراری این تعادل محسوب می شود، این ارزیابی در قالب زون بندی تفرجی و در پارک جنگلی تلار شهرستان قائم شهر و با استفاده از دو روش تجزیه و تحلیل سیستمی و فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از زون بندی تفرجی پارک جنگلی تلار با استفاده از روش تجزیه و تحلیل سیستمی نشان می دهد که 42/2 درصد (معادل 26/4 هکتار) از مساحت پارک در زون تفرج متمرکز درجه یک، 51.97 درصد (معادل 89/91 هکتار)، در زون تفرج متمرکز درجه، 20/29 درصد (معادل 27/51 هکتار)، در زون تفرج گسترده درجه 1 و 62/16 درصد (معادل 38/29 هکتار)، در زون تفرج گسترده درجه 2 قرار می گیرد. بدین ترتیب بیش از نیمی از سطح پارک دارای قابلیت تفرج متمرکز است. نتایج ناشی از وزن دهی معیارها و زیر معیارها با تکیه بر مدل مقایسه زوجی نشان دهنده آن است که بیش ترین وزن ها به ترتیب مربوط به معیارهای اقلیمی، ژئومورفولوژیکی، زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی می باشد و اولویت بندی زیرمعیارهای مربوط به آن ها نیز به ترتیب عبارتند از باران، دما، شیب، تعداد روزهای آفتابی، جهت، منابع آبی، ارتفاع از سطح دریا، رطوبت، چشم انداز، فاصله از مسیرهای دسترسی، تنوع پوشش گیاهی، خاک، باد، فاصله از مسیرهای دسترسی داخل پارک، زمین شناسی، امکانات و تسهیلات، فاکتورهای منفی، تراکم پوشش گیاهی، فاصله از مراکز جمعیتی، جاذبه های همجوار و تراکم روستاهای مجاور. بدین ترتیب، بیش ترین اهمیت به زیر معیار باران و کم ترین اهمیت به زیر معیار فاصله از روستاهای مجاور تعلق گرفت. این در حالی است که در روش تجزیه و تحلیل سیستمی پارامترهای موثر در زون بندی تفرجی به ترتیب شیب، خاک، جهت، آب، گیاه و اقلیم ذکر شده است. نتایج حاصل از زون بندی تفرجی پارک جنگلی تلار با استفاده از فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی نیز نشان می دهد که 47/13 درصد از سطح پارک دارای توان بسیار بالا، 22/26 درصد دارای توان بالا، 38/21 درصد دارای توان متوسط، 60/20 درصد دارای توان کم و 33/18 درصد دارای توان بسیار کم به منظور برنامه ریزی جهت انواع فعالیت های تفرجی می باشد. بنابراین، پارک جنگلی تلار بر اساس دو روش یاد شده در وضعیت مطلوبی از نظر قابلیت تفرجی قرار دارد چرا که، بیش از نیمی از پارک دارای توان تفرجی متوسط رو به بالا بوده و یا در زون تفرج متمرکز قرار گرفته است. نتایج حاصل از مقایسه بین زون بندی تفرجی پارک جنگلی تلار با دو روش تجزیه و تحلیل سیستمی و فرآیند تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی با واقعیت های زمینی حاکی از آن است که زون بندی تفرجی بر اساس مدل ahp نسبت به روش تجزیه و تحلیل سیستمی، دقت بیش تری در جزئیات داشته و تطابق بیش تری با واقعیت های زمینی دارد.